Bononun / Senedin Geçerlilik Şartları ve Düzenlenmesi

Bono Hakkında Genel Bi̇lgi̇ler Ve Bononun Hukuki̇ Dayanağı

Türk Ticaret Kanunu’nda düzenlenmiş kıymetli evrak türlerinden biri olan bono ya da halk arasında kullanılan yaygın ismiyle senet, ticari faaliyet yürüten tacir ve esnaflar arasında kullanıldığı gibi, tüketicilerin günlük hayatta yaptığı mal veya hizmet alımına ilişkin sözleşmelerde de ödeme aracı olarak sıkça kullanılmaktadır.

Bono, emre yazılı senet veya emre muharrer senet olarak da adlandırılmaktadır. Ticari hayatta ve tüketici sözleşmelerinde sıkça kullanılan bononun/senedin geçerlilik şartları, Türk Ticaret Kanunu’nun 776 ile 779 maddeleri arasında düzenlenmiş ve son derece sıkı şekil şartlarına bağlanmıştır. Bu nedenle, bononun/senedin geçerlilik şartlarının eksiksiz bir biçimde mevcut olması son derece önemlidir.

Bonoyu, çek ve poliçeden ayıran en önemli fark; çek ve poliçede düzenleyen, lehtar ve muhatabın bulunduğu üçlü bir ilişki mevcutken, bonoda sadece senedi düzenleyen ile lehtar arasında ikili bir ilişki bulunmasıdır. Bonoyu düzenleyen asıl borçludur ve lehdar, alacaklı konumundadır.

---

Bononun Geçerlilik Şartları

Türk Ticaret Kanunu’nun 776. ve 777. maddelerinde, bonoda bulunması gereken zorunlu ve tercihe bağlı unsurlar belirtilmiştir. Bononun geçerlilik şartlarını irdelerken öncelikle zorunlu unsurlar açıklanacaktır.

---

Bonoda Bulunması Zorunlu Unsurlar

1. “Bono” ya da “Emre Yazılı Senet” Kelimesi Yer Almalıdır

1. Senet metninde bono, emre yazılı senet veya emre muharrer senet kelimelerinden biri geçmelidir.
2. Eğer senet yabancı bir dilde ise, o dilde karşılığı metinde yer almalıdır.
3. Bu kelimeler olmadan düzenlenen senet, kambiyo niteliğine sahip olmayacak ve sadece emre yazılı ödeme vaadi olarak kabul edilecektir. Bu durumda kambiyo takibi yapılamaz.

1. Kayıtsız Şartsız Bir Ödeme Vaadi Olmalıdır

1. Bonoda kayıtsız ve şartsız bir bedelin ödenmesi vaadi bulunmalıdır.
2. Ödeme herhangi bir şarta bağlanamaz. Örneğin:
   • “İhaleyi kazanırsak ödeme yapılacaktır.”
   • “Mallar eksiksiz teslim edilirse ödeme yapılacaktır.”
     Bu tür ifadeler bonoyu geçersiz kılar.
3. Ödenecek meblağ senette belirtilmelidir; yazı ile rakam arasında çelişki varsa yazı ile belirtilen miktar geçerlidir.

1. Lehtarın Adı ve Soyadı Yer Almalıdır

1. Bono kime ödenecekse, o kişinin adı ve soyadı bulunmalıdır.
2. Lehtar tüzel kişi ise, tüzel kişinin ticaret unvanı yazılır.

1. Düzenleyenin İmzası Bulunmalıdır

1. Senedi düzenleyen kişi, senetten doğan borcun sorumlusudur.
2. İmzasız bir evrak hukuken bağlayıcı değildir.
3. İmza el yazısı ile atılır; adı ve soyadının yanında yer alması zorunlu olmasa da ispat bakımından faydalıdır.
4. Tek imza yeterlidir; çift imza atılması geçersiz kılmaz. İkinci imza aval hükmünde olur ve borçtan müteselsilen sorumlu kılar.

1. Düzenleme Günü Belirtilmelidir

1. Senedin düzenlenme günü mutlaka belirtilmelidir.
2. Düzenleme tarihi eksik veya tedavüle çıkarıldığı tarihten sonraki bir tarih ise, senet geçersizdir.

---

Bonoda Bulunabi̇lecek Alternati̇f Unsurlar

Alternatif unsurların bulunmaması bonoyu geçersiz kılmaz.

1. Düzenleme Yeri

1. Belirtilmemişse, senedi düzenleyenin adı soyadı yanındaki yer düzenleme yeri sayılır.
2. Hiçbir bilgi yoksa, senet geçersiz olur.
3. Yargıtay’a göre kısaltmalar da geçerli olabilir.

1. Ödeme Yeri

1. Ödeme yeri belirtilmemişse, senedin düzenlendiği yer veya senedi düzenleyenin yerleşim yeri ödeme yeri kabul edilir.
2. Bunların hiçbiri yoksa senet geçersizdir.

1. Bedeli Nakten/Malen Alınmıştır Kaydı

1. Bu kayıt, senedin geçerliliğini etkilemez.
2. Nakit borç için “nakten”, mal alışverişi için “malen” ibaresi kullanılır.

1. Muacceliyet Kaydı

1. Birden fazla vade konulamaz; konursa senet geçersiz olur.
2. Ancak düzenleyen ve lehtar arasında yazılı sözleşmeyle muacceliyet kaydı yapılabilir.
3. Bu anlaşma yazılı olmalıdır (6100 sayılı HMK gereği).

---

Yukarıda açıklanan bilgiler doğrultusunda, hukuken geçerli ve kambiyo vasfına sahip bir senet nasıl hazırlanacağı temsili bir örnekle gösterilebilir.