Bu işletmelerde çalışanlar İş Kanunu kapsamında sayılı olan haklara sahip midir?
4857 Sayılı İş Kanunu madde 4/ı gereğince:
“…507 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Kanununun 2. maddesinin tarifine uygun üç kişinin çalıştığı işyerlerinde…”
iş ve iş ilişkilerinden kaynaklanan uyuşmazlıklarda İş Kanunu hükümleri uygulama alanı dışında kalacaktır.
507 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Kanunu, 21/06/2005 tarihinde Resmî Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren 5362 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Meslek Kuruluşları Kanunu’nun 76. maddesi ile yürürlükten kaldırılmıştır.
Yine aynı yasanın ikinci cümlesinde, diğer yasaların 507 sayılı Yasaya yaptıkları atıfların 5362 sayılı Yasaya yapılmış sayılacağı hüküm altına alınmıştır.
Dolayısıyla yasa değişikliği nedeniyle İş Kanunu’nun 4/ı maddesinde 507 sayılı Yasaya yapılan atıf bundan sonra 5362 sayılı Yasaya yapılmış sayılacaktır.
Yasa değişikliği sonrasında 5362 sayılı yasanın 3. maddesi ile esnaf ve sanatkârlar şu şekilde tanımlanmıştır:
Esnaf ve sanatkârlar için yapılan bu tanımlama, 21/06/2005 tarihinden sonraki iş ve iş ilişkilerinden kaynaklanan uyuşmazlıklarda, uyuşmazlığın İş Kanunu kapsamında olup olmadığı noktasında dikkate alınacaktır.
Bahse konu kanun maddeleri dikkate alındığında, çalışan ile esnaf arasındaki iş ve iş ilişkisinin hukuki anlam sonuçlarını Ticari Taksi Şoförleri üzerinden özetlemek gerekirse:
İşletmenin esnaf faaliyeti sayılabilmesi için ticari taksi sahibinin, çalışan şoför ile birlikte işletmenin faaliyetini bedeni çalışmasına dayandırması gerekmektedir.
Ticari taksi sahibinin bizzat taksinin işletilmesi noktasında herhangi bir bedeni çalışması yoksa, taraflar arasındaki iş ve iş ilişkisi İş Kanunu kapsamında değerlendirilecek olup; uyuşmazlık bu kanun hükümlerine göre çözümlenecektir.
Burada anlatılmak istenen, ticari taksinin sahibinin belli aralıklarla değil, devamlı olarak çalışması gerektiğidir.
Yine işletmenin esnaf faaliyeti sayılabilmesi için, işletmede en fazla üç (3) kişinin (çalışmasını bedeni gücüne dayandıran esnaf ve sanatkâr da dahil) çalışması gerekmektedir.
Bu çalışan sayısını aşan işletmelerin esnaf işletmesi sayılabilmesi mümkün değildir.
Diğer bir ifadeyle, çalışmasını bedeni gücüne dayandıran esnaf ve sanatkâr da dahil en fazla 3 çalışanın bulunduğu işletmeler, diğer şartların da sağlanması koşuluyla esnaf faaliyeti kapsamında kalacaktır.
Yine işletmenin esnaf faaliyeti kapsamında kalabilmesi için yukarıda belirtilen 5362 sayılı yasanın 3. maddesinde sayılan diğer şartların da sağlanması gerekmektedir.
Sayılı olan şartların sağlanmaması halinde taraflar arasındaki iş ve iş ilişkisi 4857 Sayılı İş Kanununa tabi olacak ve taraflar arasındaki uyuşmazlıklara bu kanun hükümleri uygulanacaktır.
4857 Sayılı İş Kanunu’nda işçi lehine birçok düzenleme bulunmakta olup bu düzenlemelerle birlikte işçi lehine birçok alacak ve tazminat hakkı tanınmıştır.
İş Kanununa tabi olarak çalışan işçilerin en başta:
gibi birçok tazminat ve alacak hakları bulunmaktadır.
Yine haklı ve geçerli bir neden olmaksızın işten çıkarılan işçilerin belirli şartlar dahilinde işe iade davası açma hakkı bulunmaktadır.
4857 Sayılı İş Kanunu’nun 4/ı maddesi gereğince İş Kanunu’nun uygulanamadığı hallerde, 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 393. ve devamı maddelerinde tanımlanan genel hizmet sözleşmesi gündeme gelecektir.
Bu halde taraflar arasındaki uyuşmazlık, genel hizmet sözleşmesi hükümleri gereğince çözüme kavuşturulacaktır.
Her ne kadar 6098 sayılı yasadaki genel hizmet sözleşmesine ilişkin kanuni düzenlemeler birçok hususta İş Kanunundaki düzenlemelerle paralel olsa da; söz konusu düzenlemeler İş Kanunundaki kadar kapsamlı ve işçi lehine değildir.
© 2025 Demir Hukuk & Arabuluculuk Bürosu. Designed by | OXIT
